انسان درزندگی به دنبال معنایی می گردد که به خاطرآن زندگی می کند و بارشدعقلانی فرد در دوره نوجوانی توجه اوبه ارزشها و اعتقادات ، مفاهم حقیقت ، زیبایی ومرگ ونیستی که درکل معنای زندگی است جلب می شود. نوجوان تمام روابط وباورهایی راکه دردوران کودکی بدون چون وچراپذیرفته است موردپرسش وتردیدقرارمی دهدوسعی می کند باتوجه به شخصیت شکل پذیر و استقلال جوی خود نظامی از ارزشها بدست آورد.

  بررسی هویت و عزت نفس در دانش آموزان

بررسی هویت و عزت نفس در دانش آموزان:تثبیت هویت،نظریات اریکسون،بلوز،کگان،لووینگر و اریکون،آزمون عزت نفس کوپر اسمیت،هویت جنسیتی،شکل گیری هویت،نظریه های شخصیت

مقدمه بررسی هویت و عزت نفس در دانش آموزان

انسان در زندگی به دنبال معنایی می گردد که به خاطرآن زندگی می کند و بارشد عقلانی فرد در دوره نوجوانی توجه اوبه ارزشها و اعتقادات ، مفاهم حقیقت ، زیبایی و مرگ ونیستی که درکل معنای زندگی است جلب می شود. نوجوان تمام روابط و باورهایی را که دردوران کودکی بدون چون و چرا پذیرفته است مورد پرسش وتردید قرار می دهد و سعی می کند باتوجه به شخصیت شکل پذیر و استقلال جوی خود نظامی از ارزشها بدست آورد.

بسیاری از نوجوانان همان طور که (( آدلوم )) بیان می کند، وقتی برای اولین بار به دنیای اطراف خود می نگرند و سعی می کنند تا شخصیت خود را ارزیابی نمایند احساس می کنند که درباره جهان و معنای وجودانسان وحتی خودشان نیازمند پاسخ هستند( احمدی ، ۱۳۷۷ )

بنابراین دوران نوجوانی به سبب تغییرات شدید جسمانی و روانی و از طرف دیگر انتظاراتی که خانواده و جامعه از نوجوان دارد و سایر عواملی که در روند رشد و تکامل نوجوان تاثیر می گذارد بر حساسیت این دوره می افزاید.

براین اساس مسئله پذیرش نوجوان ، حمایت ، راهنمایی ومساعدت به نوجوان درکسب هویتی مستقل و ارزشمند از اهمیت فراوانی برخوردار است . نوجوان دراین دوره نیازمند دریافت رهنمودهای اساسی جهت دستیابی به یک زندگی هدفمند است . انسانها به حفظ یکتایی وحدت و مرکزیت خود توجه دارند اما علاقمند به بیرون آمدن ازخود و ارتباط باموجودات دیگر و طبیعت هستند. انسانها برای کشف وجود خود علاقمند و مایلند هویت شخصی خود را پیدا کنند یا خلق کنند و آغازاین علاقمندی به دوران نوجوانی برمی گردد.

طبق نظریه اریکسون ، دراین دوران است که فرد نسبت به شخصیت خودآگاهی پیدامی کند ویک  من [۱] که وحدت بزرگتری ازگذشته دارد و در ارتباط با یک گروه ، شغل ، جنس ، فرهنگ ومذهب است دراوشکل می گیرد.

دراین راستا ، عزت نفس یا ارزش گذاشتن به ویژگیهای خودکه یکی ازموضوعات مهم وقابل بحث درباره رشدخود محسوب می شودمی تواند به شکل گیری یکی دیگرازجنبه های مهم رشد خود که همان شکل گیری و تکوین هویت فردی است بیانجامد( براهنی ، ۱۳۷۸ )

ورود به نوجوانی را اغلب تولددوباره می نامندچرا که فردباپشت سرگذاشتن دنیای کودکی خود و جست وجوی فرمانها و باورهای جدید به دنبال تغییر انتظارات خود و هماهنگی با انتظارات والدین واجتماع برمی آیند و سرانجام به سوال « من کیستم ؟» در زندگی خودپاسخ می دهند.( اکبرزاده ، ۱۳۷۵ )

احساس عزت نفس درنوجوان ازنگرش والدین و معلمین وهمسالانشان نسبت به آنهانشات می گیرد. عزت نفس نتیجه ارزشیابی خودانگاره است بیشتر نوجوانان به طورفراینده ای یک خود ایده ال را که درمقایسه دایمی باخودواقعی انسان است در خویشتن رشدمی دهند. نتیجه این ارزشیابی ، احساس خوب بودن یاخوب نبودن است.

همزمان بافاصله گرفتن ازبزرگسالان و مبارزه برای استقلال دراوایل نوجوانی خودآگاهی و انتقاد از خود در نوجوان زیادمی شود. خیال پردازی و آزمایشهای واقعی ورقابت پیشگی اواسط نوجوانی بتدریج به رشد عزت نفس منجر می شود.

تجاربی که نوجوان درجریان ایفای نقشهابه دست می آورندورفتارهای مناسب و مورد پذیرش وتقویت دیگران ، موجبات تلفیق و هماهنگی عناصرتشکیل دهنده « خود » را در اواخر دوره نوجوانی فراهم می آورد.( لطف آبادی، ۱۳۷۸ )

درنهایت نوجوان می کوشد با تلفیق این ارزشها وارزیابی ها به تصویر یک پارچه ای ازخوددست می یابد. درصورتی هم که نظرها و ارزشهای والدین وهمسالان متفاوت ازهم باشنداحتمال پیدایش تعارض درنوجوان افزایش می یابد و دچار حالت « سردرگمی هویت[۲]» می شود. واین زمانی است که درنوجوان بحران هویت حل نشده باشدوفردمفهوم یک پارچه ای ازخود یا سلسله معیارهای ارزیابی ارزشمندی خویش درزمینه های عمده زندگی نداشته باشد.( براهنی ، ۱۳۷۸ )

همان طورکه گفته شد، تثبیت هویت درسنین جوانی رخ می دهد. دراین دوره معمولا استقلال کامل از والدین و تصمیم گیری شخصی برای قبول مسیولیت زندگی حاصل می شود. توانایی جوانان برای درنظر گرفتن تمام جوانب مسایل و یافتن دانش نسبتا وسیع درباره هنجارهای اخلاقی واجتماعی  و آگاهی از ضرورت یکپارچه بودن شخصیت بزرگسالی ، زمینه های لازم را برای آنان فراهم آورده ،تابه تثبیت هویت وانجام خودبرسند.

دراین دوره هویت شخصی آنان به صورت باورهای عملی وارزشها و طرح وبرنامه مشخص زندگی جلوه گرمی شود( لطف آبادی ، ۱۳۷۸ )

به طورکلی ، هویت نه تنهادارای بعد شخصی و فردی است بلکه دارای بعداجتماعی وجمعی نیز می باشد.( هور، ۱۹۹۱ ، به نقل ازرایس ، ۲۰۰۱ )

هویت شامل اجزا بسیاری از جمله جنسی ، اجتماعی ، فیزیکی ، روانی ، اخلاقی ، ایدیولوژیک وشغلی وحرفه ای است که مجموعه این اجزا خود را تشکیل می دهد.

( مارسیاوهمکاران ، ۱۹۸۳ )

بطورخلاصه می توان اظهار داشت که در فصل اول پژوهش ، ابتدا در مورد چگونگی رشد شخصیت و نقش مهم آن در تبین و تشریح اختلالات روان شناختی مطالبی بیان شد. چراکه از دیرباز مورد توجه روان شناسان بوده است وسهم قابل توجهی درتعیین مسیر بهنجار رشد دارد- علاوه برآن دومولفه دیگرکه درطول تاریخچه روان شناسی بحثها و نظریات فراوانی را به خوداختصاص داده است « هویت »و « عزت نفس » می باشدکه درتمامی اختلالات روانی دارای نقش تعیین کننده ای هستند. همچنین این دومسئله بیشترخود را در دوره نوجوانی وجوانی نشان می دهد و نقش کلیدی دراین دوران ایفا می کند. آنچه که درواقع ، پژوهش حاضر باید جوابگو باشد، میزان همبستگی و چگونگی ارتباط هریک از پایگاههای هویت باعزت نفس می باشد.

همان طورکه در فصل های گذشته راجع به آن بحث شدما در این پژوهش از نظریات روان شناسان بسیاری سود جستیم .

مارسیا در مطالعاتش به این نتیجه رسیدکه افرادپایگاههای تعلیق دارای منابع درونی اطمینان وامنیت وعزت نفس پایدار هستندوافراد پایگاه ممانعت و پراکندگی فاقدچنین منابعی هستند. ( مارسیا به نقل ازکروگر،۱۹۷۹ )

درمطالعه ای دیگر، کرامر، متذکر شد که افرادپایگاههای هویت ممانعت ودستیابی هر دو از عزت نفس بالایی برخوردارند در صورتی که افراد پایگاههای تعلیق و پراکندگی که فاقد تعهد هستند از عزت نفس پایینی برخوردارند( کرامر، ۱۹۹۷ )

گلاسر دوسینی درمورد روابط متقابل عزت نفس وهویت می نویسند: « چگونگی برداشتها و نظریات دیگران نسبت به ما در روشن کردن هویت مانقش عمده ای برعهده دارد. ارزشیابی های ما از خودمان در ارتباط باشرایط زندگی ، اوضاع  اجتماعی و اقتصادی نیزمبین هویت ماست وهمچنین تصورات ما درباره وضع جسمانی وشیوه لباس پوشیدن ، نوع هویت ما را در مقایسه بادیگران نشان می دهد»( گلاسروکرسینی ، ۱۹۷۵ ، ۱۹۷۳ )

فصل دوم که شامل عناوینی ازجمله موضع گیری های نظری درخصوص هویت وعزت نفس که خود شامل بخشهایی ازقبیل تعریف هویت وعزت نفس می باشد که دراین بخش به تعریف مفهوم هویت و عزت نفس پرداخته شده است وسپس به بحث شکل گیری هویت پرداخته می شودطبق نظریه اریکسون در مورد رشد روانی اجتماعی انسان ، پنجمین مرحله از رشد روانی – اجتماعی « شکل گیری هویت » درمقابل پراکندگی می باشد.او در این مورد تاکید دارد که مراحل رشد هریک بطور مجزا در درون خود پایان نمی یابد بلکه بهم پیوسته و وابسته است . عوامل مختلفی برشکل گیری هویت تاثیرمی گذارد از جمله :عوامل شناختی ، والدین ، مدرسه وعوامل اجتماعی – فرهنگی ، تربیت تولد و فاصله سنی فرزندان دررفتار خود نوجوان وخیال پردازی هاو…

دربخش بعدی نیز به نظریه های مربوط به هویت ازجمله نظریات بلوز – کگان – لووینگر – اریکون – گلاسر پرداخته می شود و همچنین دربخش بعدی به نظریه های مربوط به عزت نفس از جمله نظریات مردم – اریکسون – بندورا – کلی – مزلو وراجرز

و در دو بخش پایانی به مباحثی ازجمله یافته های پژوهش درخصوص موضوع و نتیجه گیری نیز پرداخته شده است .

فصل سوم روش پژوهش رامعرفی می کند. این روش به صورت همبستگی می باشد و در نمونه گیری نیز از روش نمونه گیری خوشه ای استفاده کرده ایم . جامعه مورد مطالعه ما، دانش آموزان دختر مقطع پیش دانشگاهی وسوم دبیرستان منطقه یک مشهدمی باشندکه ازمیان این تعداد ما ۱۶۰ نفررابه عنوان حجم نمونه در اختیار گرفتیم . دو آزمون اجراشده –آزمون گسترش یافته عینی پایگاه هویت من ودیگری آزمون عزت نفس کوپراسمیت – اجرای ازمون گروهی بود و داخل کلاس وحدود۲۰ الی ۲۵ دقیقه وقت لازم بود تا آزمونی به هر دو آزمون پاسخ دهد.برای تحلیل داده ها ازضریب همبستگی پیرسون استفاده کردیم وبرای بررسی تفاوت میان گین ها نیز از آزمون استفاده نمودیم .

فصل چهارم نیزشامل دو بخش می باشدکه مربوط بررسی جهت شناختی و پس بررسی توصیفی و ارتباطی سوالات پژوهش است در بررسی جهت شناختی عنوان شد که تعداد آزمودنی ها ۱۶۰ نفر بودند و همگی مونث و از این میان ۱۵۱ نفرمجرد و ۹ نفر متاهل بودند و در بخش بررسی توصیفی وارتباطی سوالات پژوهش به رابطه عزت نفس با هریک ازپایگاههای هویت پرداخته شده است .

وفصل پنجم به بحث ونتیجه گیری و مقایسه تحقیق فوق باسایر تحقیقات انجام شده و در این زمینه نیزاختصاص داده شده است .

ادامه بررسی هویت و عزت نفس در دانش آموزان با خرید و دانلود

مطالعه بیشتر