نمای تاریخی لغت خانواده بسیار قدیمی است. خانواده از لغت فامیلیا  مشتق شده است (۱۰۰تا ۳۰۰ بعد از میلاد) که به همه افراد یک خانواده اعم از خویشاوندان، غیرخویشاوندان، مستخدمان، برده¬ها و کارگران نسبت داده می¬شود. سپس در نتیجه رشد طبقه متوسط یا سرمایه¬داری خانواده محدودتر به وجود آمد (۱۲۱۵ تا۱۶۰۰بعد از میلاد). اعضای خانواده ملزم می¬شدند که در منافع اقتصادی، اجتماعی و عاطفی خانواده سهیم باشند. در اوایل قرن بیستم، خانواده به عنوان یک واحد اقتصادی وابسته به یکدیگر که همه افراد در آن شرکت داشتند، تعریف شد (جبک  ۱۹۹۷؛ شیبانی، ۱۳۹۳).

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

اثر محرومیت مادری بر کودک در سال های نخست زندگی

۸۲ صفحه مطلب در مورد مبانی نظری و پیشینه پژوهشی اثر محرومیت مادری بر کودک در سال های نخست زندگی (تایپ شده در ورد)

مناسب رشته روانشناسی ، روانشناسی کودک و مدیریت آموزشی

مقاله دانشگاهی اثر محرومیت مادری بر کودک

اثر محرومیت مادری بر کودک در سال های نخست زندگی

خانواده

نمای تاریخی لغت خانواده بسیار قدیمی است. خانواده از لغت فامیلیا  مشتق شده است (۱۰۰تا ۳۰۰ بعد از میلاد) که به همه افراد یک خانواده اعم از خویشاوندان، غیرخویشاوندان، مستخدمان، برده¬ها و کارگران نسبت داده می¬شود. سپس در نتیجه رشد طبقه متوسط یا سرمایه¬داری خانواده محدودتر به وجود آمد (۱۲۱۵ تا۱۶۰۰بعد از میلاد). اعضای خانواده ملزم می¬شدند که در منافع اقتصادی، اجتماعی و عاطفی خانواده سهیم باشند. در اوایل قرن بیستم، خانواده به عنوان یک واحد اقتصادی وابسته به یکدیگر که همه افراد در آن شرکت داشتند، تعریف شد (جبک  ۱۹۹۷؛ شیبانی، ۱۳۹۳).

خانواده صرفاً حضور تعدادی از افراد که در یک فضای فیزیکی و روان شناختی در کنار هم قرار دارند، نیست. خانواده به عنوان یک سیستم اجتماعی- فرهنگی تلقی می شود که در کنار همه ی خصوصیات دیگرش، دارای مجموعه ای از قواعد است و هر یک از اعضایش نیز نقش خاصی دارند. این سیستم دارای یک ساختار قدرت است که به وسیله آن، اشکال مختلفی از ارتباط را بروز می کند. هر خانواده روش خاصی برای مواجهه با مشکلات دارد. اعضای این سیستم با هم رابطه ای عمیق و چند لایه ای دارند. همچنین اعضای خانواده تا حدود زیادی پیشینه مشترک، ادراکات درونی شده مشترک، مفروضات و دیدگاه‌هایی درباره دنیا و برداشت مشترکی از اهداف زندگی دارند (نظری، ۱۳۹۳)

در چنین نظامی، افراد به وسیله علایق و دلبستگی های عاطفی نیرومند، دیر پا، و متقابل به یکدیگر متصل شده اند. ممکن است از شدت وحدت این علایق و دلبستگی ها در طی زمان کاسته شود، لیکن باز هم علایق مزبور در سراسر زندگی خانوادگی به بقای خود ادامه خواهد داد (شاهی، برواتی، نقشبندی، ۱۳۹۲). ورود به چنین نظام سازمان یافته ای صرفا از طریق تولد، فرزند خواندگی، یا ازدواج صورت می گیرد (شاهی و دیگران، ۱۳۹۲).

اثر محرومیت مادری بر کودک در سال های نخست زندگی

رویکرد ساختاری به دونوع ساختار بیمارگونه خانواده اشاره می کند:

۱. خانواده گسسته: در این نوع خانواده مرزهای بسیار انعطاف ناپذیری وجود دارد در خانواده گسسته  بین اعضای خانواده تماس کم یا هیچ تماسی وجود ندارد .

۲. خانواده به هم تنیده : مرزها در این نوع خانواده مبهم هستند ویژگی برجسته خانواده به هم تنیده  “در هم آمیختگی” اعضای آن است به طوری که تلاش برای تغییر دادن یکی از اعضاء بلافاصله مقاومت اعضای دیگر را بر می¬انگیزد.

….

مطالعات همه گیرشناسی نشان میدهد که اختلالات اضطرابی با شیوعی به میزان ۵ تا ۱۷ درصد، یکـی از متـداول تـرین اختلالات روانپزشکی در دوره کودکی بـوده  و اغلـب توسط کودکان سنین مدرسه تجربه میشود. بـه عـلاوه این اختلالات در طول زمان پایدار بوده و افراد را در معرض نارسا کنشوری در زمینه های دیگر قرار مـی دهنـد کـه از جمله آنها به عملکرد تحصیلی ضعیف، عزت نفـس پـایین، افسردگی و وابستگی به مواد میتـوان اشـاره کـرد.

از آنجا که اختلالات اضطرابی هـم ابتلایـی بـالایی بـا سـایر اختلالات روانپزشکی در کودکان دارد، از این رو کمتـر از سوی بالینگران مورد توجه قرار میگیرد. با این وجـود در صـورت تشـخیص اخـتلالات اضـطرابی در کودکـان، دختران، نسبت به پسران تشخیص بیشتری دریافـت کـرده و علاوه بر این متفاوت با پسـران بـه درمـان پاسـخ  میدهند بنابر یافته های الی و همکاران و رایس، هورالـد و تپـار عوامل متعددی در سبب شناسی اخـتلالات اضـطرابی نقش دارند. برای نمونه بررسی بر روی دوقلوها گویـای آن است که عوامل ژنتیکی سهم بسزایی در ایجاد اضطراب دارد به طوری که حدود یک سوم واریانس اضطراب توسط ایـن عوامل پیشبینی میشود. از دیگر سو مطالعات برخـی پژوهشگران اظهار میدارد حداقل بعضی عوامـل محیطـی از جمله سبکهای فرزندپروری والـدین در ایجـاد اضـطراب کودکی اثرگذار است.

مدلهای مبتنی بر فرزندپروری، و بررسی رابطه این متغیر با اضطراب، بر مفاهیم کنترل و مراقبـت تمرکـز نمـوده انـد. سروفی تاکید میکند که ادراک طردشـدن از سوی والدین، یکی از اشکال اولیه اضـطراب اسـت کـه توسط کودکان تجربه میشود و میتوانـد مقدمـه ای بـرای اختلالات اضطرابی در آینده گردد. در پژوهش راپی  به سه سبک فرزنـدپروری سـهل گیرانـه، سـخ تگیرانـه و مقتدرانه اشاره شده است. سبک فرزندپروری سـهل گیرانـه، که با سطوح پایین گرمبودن، و پذیرش مشخص مـی شـود، خطر ابتلا به اضطراب را افزایش میدهد. سـبک کنترلی و سختگیرانه والدین منجر بـه تقویـت وابسـتگی کودک شده و زمینه را بـرای ادراک اینکـه جهـان جـای خطرناکی است در کودک فراهم مینماید. بـدین نحو که بیش کنترلی والـدین زمـانی کـه کـودک بـرای مستقلشدن، نیازمند رویارویی با محیط و کاوش آن اسـت، سـبب کـاهش خودکارآمـدی و افـزایش اضـطراب در او میشود. این در حالی است کـه تشـویق والـدین بـه خودمختاری و استقلال یافتن کـودک، منجـر بـه شـناخت مهارتها، احساس شایستگی و کاهش اضطراب در کودک میشود.  به عبارت دیگر مراقبت کم، پذیرش پایین، بیش کنترلی و طردشدن مکرر از سوی والدین، از طریـق ایجـاد شـناخت ناکارآمد، احساس ناایمنی و تهدید را در کودک به وجـود میآورد. به عنوان نمونه واسی و ددز  (۲۰۰۱) فـرض کردند سـبک بـیش کنترلـی و سـخت گیرانـه، بـا ایجـاد تحریف های شناختی، احساس آسیبپـذیری و در معـرض خطربودن را به فرد منتقل میکند.

اثر محرومیت مادری بر کودک در سال های نخست زندگی

اختلال اضطراب جدایی کودک

اختلال اضطراب جدایی کودک از زمره اختلالات اضطرابی و خاص کودکان است که در چهارمین ویرایش راهنمای تشخیصی و آماری در طبقه ای جداگانه ثبت شده است. این اختلال ناشی از جدایی کودک از کسانی است که به آنان دلبسته است و با نگرانی مفرط و نشانه هایی از قبیل امتناع از خوابیدن خارج از خانه، چسبیدن به والدین در خانه و بروز مشکلات جدایی هنگام رفتن کودک به مدرسه همراه است. در DSM.IV فقط اختلال اضطرابی دوران کودکی مشخص شده است. اگر چه کودکان و نوجوانان ممکن است به هر نوع اضطرابی که در بزرگسالان تشخیص داده شود مبتلا شوند، اما اختلال اضطراب جدایی خاص این دوران است.

…

تاثیر مرگ والدین بر کودکان و نوجوانان

اصلا عجیب نیست که آشفتگی روانی، یکی از مهم‌ترین اثرات ناشی از تاثیر مرگ والدین بر کودکان باشد. آشفتگی روانی می‌تواند از راه‌های مختلفی بروز پیدا کند: از احساس اندوه و سوگواری شدید گرفته تا اضطراب و استرس مداوم. با این‌حال، واکنش پدر یا مادر بازمانده نسبت به مرگ همسرش می‌تواند نقش مهمی در کنترل آشفتگی روانی کودک ایفا کند.

سوگواری در کودکان دبستانی سوگواری کردن به‌ خاطر مرگ والدین، نوعی واکنش روانی سالم و طبیعی نسبت به این حادثه است. بنابراین، کودکان هم دقیقا مانند بزرگسالان باید فرآیند سوگواری خودشان را به‌طور کامل بگذرانند. البته کودکان، احساسات خودشان را از راه‌های متفاوتی بروز می‌دهند و سن آنان هم در این زمینه نقش موثری دارد.

کودکان دبستانی بعد از مرگ والدین با این احساسات مواجه می‌شوند:

۱. شوک عاطفی و احساس فاصله‌گیری از دیگران که به آنان کمک می‌کند با درد سنگین ناشی از فقدان پدر یا مادر کنار بیایند

۲. رفتارهای واپس‌گرایانه، مثل جدا شدن سخت از بعضی نزدیکان

۳. رفتارهای انفجاری، مثل عصبانیت یا تکرار سوال‌های ثابت که به‌علت درک نکردن حادثه به‌وجود می‌آیند.

سوگواری در نوجوانان، برخلاف کودکان دبستانی، که معمولا معنای مرگ را درک می‌کنند متفاوت است. آنان متوجه هستند که فقدان پدر یا مادر به‌علت مرگ، همیشگی است. بنابراین ممکن است که نوجوانان، سوگواری خودشان را از راه‌های متفاوتی بروز بدهند یا از راه‌های دیگری برای کنترل احساسات خودشان کمک بگیرند.

ادامه مقاله دانشگاهی اثر محرومیت مادری بر کودک در سال های نخست زندگی با خرید و دانلود

مطالعه بیشتر