دانلود کتابچه بازرسی فنی جوش

دانلود دوره بازرسی فنی جوش:وظایف و مسئولیتها،مراحل بازرسی و پذیرش جوش،جوشکاری قوسی با الکترود دستی،زیر پودری،با گاز محافظ،با سیم جوش تو پودری،با الکترود تنگستنی،ترمیت،علائم جوشکاری،طبقه بندی الکترودها و…

خلاصه فایل:

دوره جامع بازرسی فنی جوش: از اصول پایه تا استانداردهای پیشرفته

جوشکاری به عنوان یکی از مؤثرترین روش‌های اتصال دائمی فلزات، نقش حیاتی در صنایع مختلف، از ساختمان‌سازی و کشتی‌سازی گرفته تا خودروسازی و هوافضا ایفا می‌کند. با توجه به اهمیت استحکام و ایمنی سازه‌ها، بازرسی فنی جوش به یک فرآیند ضروری تبدیل شده است. این مقاله، راهنمای جامعی در خصوص مراحل، مسئولیت‌ها، فرآیندها و استانداردهای این حوزه است.

مقدمه: چرا بازرسی جوش حیاتی است؟

در این بخش، به اهمیت اقتصادی و ایمنی بازرسی جوش می‌پردازیم و نقش کلیدی بازرس جوش در چرخه تولید را بررسی می‌کنیم.

فصل اول: وظایف و مسئولیت‌های بازرس جوش

بازرس جوش فردی متخصص است که وظایفش در سه مرحله اصلی تقسیم‌بندی می‌شود. این وظایف به شکلی طراحی شده‌اند که از ابتدا تا انتهای فرآیند، از کیفیت جوش اطمینان حاصل شود.

• وظایف بازرسی قبل از جوشکاری:
  • بررسی دقیق نقشه‌های فنی و مشخصات سازه.
  • انتخاب فرآیند جوشکاری مناسب و ارزیابی روش کار (WPS).
  • بازرسی و کنترل کیفیت مواد مصرفی و الکترودها.
  • تأیید صلاحیت جوشکاران و اپراتورها.
• وظایف بازرسی در حین جوشکاری:
  • نظارت بر آماده‌سازی درز اتصال و تمیزی سطوح.
  • کنترل توالی و ترتیب جوشکاری برای جلوگیری از اعوجاج.
  • بررسی شرایط پیش گرمایش و دمای بین پاسی.
• وظایف بازرسی بعد از جوشکاری:
  • بازرسی چشمی برای کشف عیوب سطحی مانند ترک و بریدگی.
  • انجام آزمایش‌های غیر مخرب (NDT) شامل پرتونگاری (Radiography)، امواج فراصوتی (Ultrasonic) و ذرات مغناطیسی (MT).
  • ارزیابی ابعاد نهایی جوش و قطعه.

یک بازرس جوش، فردی متخصص با توانایی فنی و شخصیت حرفه‌ای است که وظیفه دارد از انطباق فرآیند جوشکاری با استانداردها و نقشه‌های فنی اطمینان حاصل کند. وظایف بازرس جوش در سه مرحله اصلی تقسیم‌بندی می‌شود:

• بازرسی قبل از جوشکاری: این مرحله شامل بررسی دقیق نقشه‌ها، انتخاب صحیح فرآیند جوشکاری، ارزیابی مواد مصرفی، آزمون جوشکاران و کنترل تجهیزات است. هدف اصلی، پیشگیری از بروز عیوب احتمالی در مراحل بعدی است.
• بازرسی در حین جوشکاری: بازرس در این مرحله، بر اجرای صحیح عملیات، تمیزی سطوح، توالی جوشکاری و نگهداری صحیح مواد مصرفی نظارت می‌کند. این کنترل مداوم، از بروز تخلفات و ناهماهنگی‌ها جلوگیری می‌کند.
• بازرسی بعد از جوشکاری: در این مرحله نهایی، بازرس به ارزیابی کیفیت نهایی جوش می‌پردازد. این ارزیابی شامل بازرسی چشمی برای یافتن عیوب سطحی مانند ترک، بریدگی یا نفوذ ناقص و همچنین استفاده از آزمایش‌های غیر مخرب (NDT) مانند پرتونگاری، امواج فراصوتی و ذرات مغناطیسی است.

فصل دوم: فرآیندهای اصلی جوشکاری

درک فرآیندهای مختلف جوشکاری برای یک بازرس ضروری است. هر فرآیند ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارد:

• جوشکاری قوسی با الکترود دستی (SMAW): این روش که به “جوش برق” نیز معروف است، قدیمی‌ترین و پرکاربردترین روش محسوب می‌شود. در این روش، الکترود فلزی با پوشش فلاکس، قوس الکتریکی را ایجاد کرده و همزمان فلز پرکننده را تأمین می‌کند.
• جوشکاری زیر پودری (SAW): در این روش، قوس زیر لایه‌ای از پودر فلاکس پنهان است که از پاشش و آلودگی جلوگیری می‌کند. SAW به دلیل نرخ رسوب بالا، برای جوشکاری قطعات ضخیم بسیار مناسب است.
• جوشکاری با گاز محافظ (GMAW – MIG/MAG): در این فرآیند، از گاز محافظ خنثی (مانند آرگون و هلیم) یا فعال (مانند دی‌اکسید کربن) برای محافظت از حوضچه جوش استفاده می‌شود. این روش دارای سرعت بالا و قابلیت اتوماسیون است.
• جوشکاری با سیم جوش تو پودری (FCAW): این روش شبیه به MIG/MAG است، با این تفاوت که فلاکس در هسته سیم جوش قرار دارد. FCAW امکان اصلاح ترکیب شیمیایی فلز جوش را فراهم می‌کند و برای ضخامت‌های بالا کارآمد است.
• جوشکاری با الکترود تنگستنی (GTAW – TIG): در این روش از الکترود تنگستنی غیر مصرفی و گاز محافظ (معمولاً آرگون) استفاده می‌شود. جوش TIG دارای کیفیت بسیار بالا و نفوذ عمیق است و اغلب به عنوان پاس ریشه در جوشکاری‌های چند پاسه به کار می‌رود.
• جوشکاری ترمیت: این روش از حرارت حاصل از واکنش گرمازای (اگزوترمیک) بین اکسیدهای فلزی و آلومینیوم برای ایجاد اتصال استفاده می‌کند و بیشتر در جوشکاری ریل‌های قطار کاربرد دارد.

فصل سوم: الکترودها و متالوژی جوش

این فصل به جزئیات فنی که تفاوت یک جوش معمولی را با یک جوش عالی رقم می‌زند، می‌پردازد.

• الکترودهای جوشکاری:
  • طبقه‌بندی الکترودها: بر اساس استاندارد AWS و نوع پوشش (روتیلی، قلیایی و…).
  • انتخاب الکترود مناسب: عواملی مانند ترکیب شیمیایی، خواص مکانیکی و وضعیت جوشکاری در انتخاب الکترود تأثیرگذارند.
  • کنترل کیفیت الکترود: بررسی استحکام و مقاومت روپوش در برابر رطوبت.
• متالوژی جوش و منطقه HAZ:
  • منطقه تحت تأثیر حرارت (HAZ): بررسی تغییرات متالوژیکی و تأثیر آن بر سختی و خواص مکانیکی.
  • کربن معادل (CE): شاخصی برای ارزیابی جوش‌پذیری فولاد.
  • اهمیت پیش گرمایش (Preheating): راهکاری مؤثر برای جلوگیری از ترک‌های هیدروژنی.
• کیفیت جوش و جوش‌پذیری:
  • مفهوم جوش‌پذیری: توانایی یک فولاد در تشکیل اتصال سالم و بدون عیب.
  • فاکتورهای تضمین کیفیت: انتخاب فرآیند، آماده‌سازی، روش کار و پیش‌آزمایش.
  • تقسیم‌بندی فولادها از نظر جوش‌پذیری: فولادهای با جوش‌پذیری خوب، رضایت‌بخش، محدود و ضعیف.

۱. طبقه‌بندی و انتخاب الکترود

انتخاب الکترود مناسب، مستقیماً بر کیفیت و خواص مکانیکی جوش تأثیر می‌گذارد. الکترودها بر اساس نوع پوشش (روتیلی، سلولزی، قلیایی، اسیدی) و استاندارد‌های مختلف (مانند AWS) طبقه‌بندی می‌شوند. هر نوع الکترود برای وضعیت‌های جوشکاری (مانند تخت، قائم یا بالاسری) و خواص مکانیکی مورد نیاز (مقاومت کششی، چقرمگی و…) کاربرد خاصی دارد. همچنین، پارامترهای مهمی مانند قطر الکترود، نوع و شدت جریان، ولتاژ و سرعت حرکت الکترود باید با دقت انتخاب و تنظیم شوند تا از بروز عیوب جلوگیری شود.

۲. متالوژی جوش و منطقه تحت تأثیر حرارت (HAZ)

منطقه تحت تأثیر حرارت (HAZ) ناحیه‌ای از فلز پایه در مجاورت جوش است که تحت تأثیر حرارت قرار گرفته اما ذوب نشده است. در این منطقه، واکنش‌های متالوژیکی رخ می‌دهد که می‌تواند منجر به تغییر خواص مکانیکی، افزایش سختی و کاهش مقاومت به ضربه شود. یکی از نگرانی‌های اصلی در این منطقه، احتمال تشکیل ترک هیدروژنی است. برای کنترل این پدیده، از روش‌هایی مانند پیش گرمایش (Preheating) استفاده می‌شود که با کند کردن سرعت سرد شدن، هیدروژن را پراکنده کرده و از تشکیل ساختارهای سخت و شکننده جلوگیری می‌کند.

۳. جوش‌پذیری فولادها و کنترل کیفیت

جوش‌پذیری به توانایی یک فولاد در تشکیل اتصال جوش با کیفیت بالا و عاری از عیوب اشاره دارد. جوش‌پذیری فولادها به درصد کربن و سایر عناصر آلیاژی وابسته است. برای ارزیابی جوش‌پذیری، از شاخص کربن معادل (CE) استفاده می‌شود. فولادها بر اساس جوش‌پذیری به چهار دسته “خوب”، “رضایت‌بخش”، “محدود” و “ضعیف” تقسیم می‌شوند که هر کدام نیازمند ملاحظات و روش‌های جوشکاری خاص خود هستند.

در نهایت، کیفیت جوش یک مفهوم نسبی است که با توجه به کاربرد و استانداردهای مربوطه تعریف می‌شود. تضمین کیفیت شامل انتخاب فرآیند مناسب، آماده‌سازی صحیح، تدوین دستورالعمل‌های دقیق (WPS) و انجام آزمایش‌های مخرب و غیر مخرب برای تأیید استحکام و سلامت جوش است.

این مقاله، مروری بر مهم‌ترین سرفصل‌های دوره بازرسی فنی جوش بود. برای دستیابی به مهارت‌های لازم، آموزش‌های عملی و گواهینامه‌های معتبر در این حوزه بسیار حائز اهمیت است.

مطالعه بیشتر