مطالعات معماری شهرستان بم

مطالعات معماری شهرستان بم، شامل تاریخچه و مطالعات عمومی شهر ، اقلیم شهرستان بم، گونه شناسی بافت،گونه‌شناسی مسکن

مطالعات معماری شهرستان بم

بم

با استناد شواهد تاریخی، در ارگ بم و مناطق اطراف آن شکل گرفته است. رشد و تحول این شهر از قرون اولیه هجری در منطقه امام زاده اسیری، به موازات پویایی زندگی در ارگ بم آغاز شده و در قرون متمادی تا ابتدای قرن حاضر این رشد مشابه دیگر شهرهای حاشیه کویری ایران، درون حصار بوده است.

علی نجمی: بازسازی بم با توجه به بافت تاریخی آن نیازمند مطالعات گسترده‌ای در فرهنگ و تاریخ این شهر بود که برخی از مشاوران در فرآیند تهیه طرح‌های بازسازی این مطالعات را به انجام رساندند. آنچه در این گزارش ارایه می‌شود، مروری است بر مطالعات اولیه شرکت‌های مشاور که در آن به وضعیت جغرافیایی، اقلیمی و معماری بم اشاره شده است.

وجود ناحیه‌ای حاصلخیز در حد فاصل ارتفاعات و کویر و نیز قرار گرفتن در مسیری ارتباطی و تاریخی موجب شکل‌گیری شهرستان بم شده است. ارگ بم و احتمال وجود سکونت گاه‌های همزمان با آن و حتی کهن‌تر در شمال و غرب آن، نخستین نشانه‌های شهر به شمار می‌رود که تا ابتدای قرن حاضر به شکل بخشی متمرکز در همان موقعیت و با اندکی تغییرات تداوم یافته‌اند.

افول صنایع تاریخی نساجی (شال بافی) و رنگسازی (حنا و دیگر گیاهان رنگی و دارویی) و نیز خروج زرتشتیان مرتبط با تجارت هند و اروپا، همزمان با شروع قرن حاضر است. پس از آن با دگرگونی‌های نوین در چهره شهر مواجه هستیم؛ احداث خیابان‌های متعدد به همراه ساختمان‌های اداری، آموزشی و عمومی و تبدیل خیابان‌ها به مراکز دادوستد اصلی شهر از این جمله به شمار می‌آیند.

آماده سازی و واگذاری‌های اراضی در دهه‌های اخیر به همراه ایجاد انواع راه‌ها و خیابان‌های پراکنده توام با پراکندگی نهادهای خدماتی با تراکم نسبی متوسط منجر به از هم پاشیدگی، حفظ نشدن و تضعیف ساختار طبیعی _ تاریخی شهر شده است.

 مطالعات عمومی شهر بم 

شکل گیری هسته تاریخی شهر متکی بر شواهد و گمان تاریخی در محل ارگ بم و یا نقاطی در اطراف آن انجام شده است. گذشته از اولین شکل تاریخی شهر، به نظر می‌آید رشد و تحول بم از قرون اولیه هجری در محل امام زاده اسیری، به موازات پویایی زندگی در ارگ بم آغاز شده و این شکل‌گیری در قرون متمادی تا ابتدای قرن حاضر مشابه دیگر شهرهای حاشیه کویری ایران درون حصار بوده است.

نخستین خیابان در سال ۱۳۰۹ (گویا با حضور پهلوی اول و مشابه دیگر شهرهای بزرگتر ایران) در بم کشیده می‌شود که همان خیابان شمالی _ جنوبی اصلی شهر است که در ابتدا از مرکز شهر به جنوب و سپس از سال‌های دهه ۳۰ به شمال امتداد یافته است. البته طی دو دهه اخیر شاهد گسستن ساختار طبیعی _ تاریخی و کشیده شدن شهر به دنبال جهت گیری کمربندی شرقی _ غربی و ظهور الگوهای فاقد ارزش‌های شهری و معماری از شهرهای بزرگتر هستیم.

 اقلیم شهرستان بم 

بم در حاشیه جنوبی کویر، مشابه با اقلیم گرم و خشک و در عرض جغرافیایی ۲۹ درجه و ۶ دقیقه واقع شده و متوسط دمای سالانه این شهر ۶/۲۲ درجه سانتیگراد گزارش شده و در ضمن میزان بارندگی سالانه ۱/۶۴ میلی‌متر است. میزان رطوبت داخل شهر به دلیل پوشش متراکم گیاهی شهر افزایش می‌یابد و با برودت تبخیری حاصل از گیاهان، هوای شهر خنک می‌شود.

 گونه شناسی بافت شهر بم

بافت مرکز تاریخی: این بخش از شهر که در میان آن یکی از متراکم‌ترین انواع بافت شهری وجود دارد، مطابق الگوی متداول شهرهای کهن ایران و شکل یافته در ون حصار در حاشیه کویر است. با خروج از حصار چه از شروع قرن حاضر و چه قبل از آن با شکل‌ گیری‌های مستقل محله‌های خارج حصار و دارای ویژگی‌ای بومی متفاوتی شده است.

بافت خانه _باغ دوره میانی: رشد شهر در قالب افزایش سطوح باغی و شکل‌گیری بافت مسکونی پراکنده در میان باغ‌ها موجب توسعه شهر بم مانند باغی بزرگ شده است که تا دو دهه اخیر حتی خیابان‌ها نیز از پراکندگی باغ‌ها و نحوه بهره‌برداری از زمین و آب تبعیت کرده است. درک ویژگی‌ها و ارزش‌های این منطقه از شهر به دو دلیل ضروری است؛ یکی گستردگی این نوع بافت شهری و دیگری برخورداری از ارزش‌های طبیعی و کالبدی منطبق برهویت تاریخی _ فرهنگی _ بومی که می‌تواند نقش اساسی در حفظ و ارتقای هویت بم، ایفا کند.

ادامه مطالعات معماری شهرستان بم با عضویت و دانلود

مطالعه بیشتر