وجه تسمیه شهر دزفول

دانلود مقاله کامل درمود وجه تسمیه شهر دزفول ( دژپل ، دژپوهل) شامل :موقعیت جغرافیایی، تاریخچه ،روزگار ساسانیان، روند شکل گیری و …

خلاصه فایل:

وجه تسمیه و تاریخچه شهر دزفول

این مقاله به بررسی موقعیت جغرافیایی، تاریخچه و ریشه‌یابی نام شهر دزفول بر اساس منابع تاریخی و جغرافیایی می‌پردازد و دلایل تغییر نام آن در طول زمان را روشن می‌کند.

موقعیت جغرافیایی و آب و هوا دزفول

شهرستان دزفول در شمال استان خوزستان و با مساحت ۴۷۶۲ کیلومتر مربع واقع شده است. این شهرستان از شمال به استان لرستان، از شرق به چهارمحال و بختیاری و از جنوب به شهرهای شوشتر و اهواز محدود می‌شود. مرکز آن، شهر دزفول، با ارتفاع ۱۴۳ متر از سطح دریا، دارای اقلیم نیمه‌بیابانی با تابستان‌های بسیار گرم و خشک است. در تابستان‌ها، دمای هوا اغلب از ۵۰ درجه سانتیگراد فراتر می‌رود. مهم‌ترین ویژگی جغرافیایی این شهر، عبور رودخانه دز از میان آن است.

ریشه‌شناسی نام دزفول

نام «دزفول» معرب واژه پهلوی «دژپل» یا «دژپوهل» است. این نام از ترکیب دو واژه «دژ» (به معنای قلعه یا کوشک) و «پل» (که در زبان پهلوی «پوهل» گفته می‌شد) به وجود آمده است.

• پل دزفول: پلی تاریخی که در قرن چهارم میلادی به دستور شاپور اول ساسانی و توسط مهندسان رومی بر روی رودخانه دز ساخته شد.
• دژ: قلعه‌ای که در ابتدای پل برای محافظت از آن احداث گردید. به همین دلیل، این شهر به «دژپل» معروف شد و به مرور زمان به «دزفول» تغییر یافت. در متون تاریخی، این شهر با نام‌های دیگری چون «روناش»، «قصر روناش» و «اندامشک» نیز شناخته شده است.

تاریخچه و روند شکل‌گیری شهر دزفول:

هسته اولیه شهر دزفول در دوران ساسانیان و با هدف کنترل مسیر ارتباطی جندی شاپور و شوش شکل گرفت. با از بین رفتن امنیت در شهرهای باستانی اطراف، مردم به اطراف این دژ و پل پناه آورده و محله‌های اولیه شهر را بنا نهادند.

• دوران اولیه (ساسانی): شهر دارای دو بخش «کهندژ» (هسته مرکزی) و «شهرستان» بود.
• دوران اسلامی (آل بویه و سلجوقی): با ساخت مسجد جامع و بازار، شهر از حالت نظامی خارج شد و رونق گرفت. بقعه شیخ اسماعیل قصری نیز از آثار این دوره است.
• دوران صفویه: دزفول گسترش وسیعی یافت و به یکی از شهرهای بزرگ ایران تبدیل شد. تاسیسات آبرسانی و آسیاب‌های آبی در این زمان احداث شدند.
• دوران قاجاریه و پهلوی: در دوره قاجار، صنایع دستی مانند نیل‌سازی و قلم‌زنی در شهر رواج داشت. در دوره پهلوی، بافت قدیمی شهر با خیابان‌کشی‌های جدید تغییر کرد.
• دوران معاصر: پس از جنگ تحمیلی، دزفول به عنوان “شهر نمونه مقاومت” شناخته شد و طرح‌هایی برای حفظ و مرمت بافت تاریخی آن آغاز شد.

نتیجه‌گیری و پیشنهادات

نام دزفول، بر اساس مستندات تاریخی، ریشه در «دژ» و «پل» دارد که هسته اولیه و دلیل اصلی شکل‌گیری این شهر بوده‌اند. با این حال، با توجه به تنوع نام‌های ذکر شده در متون مختلف، پیشنهاد می‌شود تحقیقات پژوهشی بیشتری برای بررسی دقیق منشأ این نام‌ها صورت گیرد.

مطالعه بیشتر