صنایع دستی روستایی خوزستان:

وفاداری روستاییان به سنت ها از عوامل مهم تولید محصولاتی است که باهمت آنان با مواد اولیه موجود تولید می شود این محصولات علاوه بر رفع مایحتاج شخصی تولید کنندگان به بازار عرضه می شود که می تواند ممر درامدی در کنار کار اصلی آنها محسوب شود. روستاییان استان خوزستان محصولاتی گوناگون که حاصل دسترنج آنها است تولید می کنند که عمده ترین آنها شامل: حصیر ، گلیم ، قالی ، پارچه عبایی و ... است .

صنایع دستی خوزستان

سفر به دنیای رنگارنگ صنایع دستی خوزستان: از خاک تا هنر!

استان خوزستان، سرزمین نخل‌های سر به فلک کشیده و رودهای پرخروش، گنجینه‌ای بی‌نظیر از هنر و اصالت را در دل خود جای داده است: صنایع دستی خوزستان. این هنرها، ریشه در تاریخ غنی و فرهنگ پربار مردمان این دیار دارند و دست‌به‌دست از نسل‌های گذشته به امروز رسیده‌اند. با ما همراه شوید تا در این گنجینه بی‌بدیل، از بافت‌های عشایری تا ظرافت‌های فلزکاری شهری، سفری دلنشین داشته باشیم و با زیبایی‌های هنر دست در خوزستان بیشتر آشنا شویم.

صنایع دستی در خوزستان، آینه‌ای تمام‌نما از زندگی و آداب و رسوم مردمان این منطقه است که در دو بخش اصلی صنایع دستی روستایی و شهری نمود پیدا می‌کند. عشایر غیور، روستاییان سخت‌کوش و صنعتگران چیره دست شهری، هر یک با همت و خلاقیت خود، محصولاتی بدیع خلق می‌کنند که علاوه بر رفع نیازهای روزمره، سهم مهمی در اقتصاد و حفظ هویت فرهنگی منطقه دارند.

در این مقاله جامع، با تنوع بی‌نظیر صنایع دستی خوزستان و ویژگی‌های منحصربه‌فرد هر یک آشنا خواهید شد:

صنایع دستی روستایی و عشایری: وفاداری به سنت‌ها

روستاییان و عشایر خوزستان، با الهام از طبیعت پیرامون و با تکیه بر سنت‌های دیرینه، محصولاتی با استفاده از مواد اولیه بومی تولید می‌کنند. این محصولات، که عمدتاً شامل حصیر، گلیم، قالی و پارچه عبایی هستند، نه تنها نیازهای زندگی روزمره خودشان را برطرف می‌کنند، بلکه به عنوان منبع درآمدی مکمل نیز به بازار عرضه می‌شوند. بافته‌های داری (قالی و گلیم)، بافندگی‌های خاص (احرامی، عبا، سیاه چادر، چوقا، پشتی، خورجین) و محصولات پوستی مانند نمد مالی، نمونه‌های بارز این صنایع هستند که در شهرهایی نظیر مسجد سلیمان، هفتگل، دزفول، شوشتر، بهبهان، سوسنگرد و مناطق عشایری تولید می‌شوند.

صنایع دستی شهری: شکوه دیروز، اصالت امروز

اگرچه رونق صنایع دستی شهری خوزستان شاید به اندازه گذشته نباشد، اما هنوز صنعتگران متعهدی هستند که با شور و علاقه به تولید ابزار و لوازم دست‌ساز مشغول‌اند. از بافت انواع پارچه، گلیم و قالی گرفته تا تهیه گیوه، خراطی، میناکاری و ساخت وسایل فلزی و قلم‌زنی، همگی نشان از پویایی این هنرها در شهرهایی مانند اهواز، سوسنگرد، هویزه، دزفول و بهبهان دارند.

بررسی جامع انواع صنایع دستی خوزستان بر اساس مواد اولیه و فن تولید:

• بافته‌های داری (قالی، گلیم، قالیچه): این بافته‌ها که عمدتاً توسط زنان ایلی و روستایی بر روی دارهای افقی بافته می‌شوند، دارای نقوش ذهنی هندسی و رنگ‌های پرکاربرد قرمز، مشکی، سبز، نارنجی، سفید و سرمه‌ای هستند. گلیم غزی با تار پنبه‌ای و پود پشمی و گلیم‌های پارچه‌ای بختیاری از لباس‌های کهنه، نمونه‌های بارز این هنرند.
• پشتی بهبهان: پشتی‌های دستبافت با تار پنبه‌ای و پود پشمی رنگین، که دارای نوارهای افقی در رنگ‌های متنوع هستند و در بهبهان تولید می‌شوند.
• موج (رختخواب‌پیچ/چادر شب): نوعی پارچه دستباف که در بهبهان رایج است و با دستگاه‌های نساجی سنتی تولید می‌شود.
• مقنعه و احرامی شوشتر: پارچه‌های ساده بافت و یک‌رنگ که کاربردهای سنتی برای عمامه، شال کمر، و روسری دارند. احرامی با تار پنبه‌ای و پود پشمی، محصول خاص شوشتر است.
• ابریشم‌بافی دزفول: تولید پارچه‌های ظریف از ابریشم مصنوعی (ویسکوز) که عمدتاً برای “شله” (روسری عربی) کاربرد دارد.
• عبابافی سوسنگرد و بهبهان: هنری دیرینه با قدمتی بیش از پانصد سال، تولید عباهای پشمی در رنگ‌های خرمایی، مشکی، خاکستری و شیری، شامل دو نوع “هله” (مناسب تابستان) و “چانچه” (مناسب زمستان).
• نمد مالی دزفول و بهبهان: بافت زیرانداز، کپنک و کلاه نمدی که به دلیل حضور عشایر دامدار در منطقه رواج دارد و از پشم و کرک تهیه می‌شود.
• گیوه‌بافی و گیوه‌دوزی دزفول و بهبهان: صنعتی با قدمت ۲۰۰ ساله در خوزستان، با انواع گیوه تخت چرمی، لته‌ای و لاستیکی.
• صنایع چوبی (خراطی): هنر تراش چوب با ابزارهای ساده که بیشتر در دزفول و بهبهان رایج است و محصولاتی نظیر پایه‌های میز و مبل، قلیان، گلدان و گهواره را شامل می‌شود.
• حصیربافی و سبدبافی: با استفاده از برگ درختان خرما (زنبیل و بوریا) و نی‌های باتلاقی (حصیر زیرانداز)، و همچنین ترکه درختان (سله و کوروک) که در مناطق روستایی، عشایری، دزفول و آبادان رواج دارد.
• فلزکاری (آهنگری، ورشوسازی): ساخت ابزارآلات فلزی (داس، تیشه) در شهرهای مختلف و تولید قلیان‌های ورشو نفیس در دزفول.
• میناکاری و قلم‌زنی: هنرهای ظریف بر روی طلا، نقره، مس و برنج که عمدتاً توسط “صبی‌ها” (پیروان حضرت یحیی) در اهواز انجام می‌شود. نقوش این آثار شامل شتر، نخل، پل معلق و گنبد است و به صورت زیورآلات و ظروف تزئینی عرضه می‌شود.
• تولید محصولات پوستی: اگرچه کمتر رایج است، اما عشایر و روستاییان برای رفع نیازهای شخصی خود مانند مشک و همیان، از پوست استفاده می‌کنند.

صنایع دستی استان خوزستان، نمادی از خلاقیت، استقامت و هنر ناب مردمان این سرزمین است. با بازدید از کارگاه‌ها و بازارهای محلی، نه تنها می‌توانید این آثار بی‌نظیر را از نزدیک ببینید، بلکه با خرید آن‌ها، به حفظ و تداوم این میراث گران‌بها کمک کنید.

مطالعه بیشتر